XLI. Armeni.

(– Tab. XLI. –)

Equidem e Caucasia varietate, vtpote quam pro primigenia
habere cum physiologica tum historica argumenta suadent,
primum prodeat caput osseum Armeni, cuius gentem ad anti-
quissimas omnium referre, imo vero quasi pro aboriginibus humani
generis habere licet, siquidem ex Armeniae montosis iugis post
noachicum diluuium orbis terraquei incolas denuo deriuatos
accepimus.

Debeo hoc cranium amicitiae Cl. Hacquet, anatomes pro-
fessoris in academia Lembergensi.

Viri est, 67 annorum, dum in viuis esset, ipsi Hacqueto
probe noti.

Habitu suo proxime ab eo abest quem iudaea gens prae se
fert, maxime si nasum aduncum et mentum prominulum spectes,
vtpote in quibus simillimum est caluariae iudaei centenarii quod
antea exhibui (– Dec. IV. tab. 34. –). Et in vniuersum lucu-
lentam analogiam quae gentilitium vtriusque nationis vultum
intercedit, tum mihi ipsi in curiis mercatorum videre licuit, quas
praesertim Amstelodami et Londini ea caussa studiose frequentaui,
vt diuersarum gentium natiuos characteres inuicem conferrem;
tum vero et accuratissimis et quasi graphicis Armeniorum descripto-
ribus annotatum est, e quorum numero ipsum Hacquetum in
historia itineris per Daciae et Sarmatiae carpaticos montes^a), et
Cl. Georgi in classica de gentibus quae vniuersum Russicum im-
perium inhabitant opere^b), nominasse sufficiat.

Et quidem ille, qui ipse magnam Europae partem inuisit,
expresse memorat, et hoc Armeniis cum Iudaeis esse commune,
quod gentilitium istum vultum vel in remotissimis regionibus,
etiamsi eas per longam iam generationum seriem inhabitarint,
immutatum tamen seruent; imo et infantes eorum a patre Armeno
ex matre alius gentis natos, nihilominus paternae stirpis physiogno-
miam tantum non plane intemeratam prae se ferre.

Characteres primarii. Nasi ossa valde exporrecta, a lateribus
compressa, et acuto dorsali iugo decurrentia. Frons reclinata.
Glabella prominens, et tubera sinuum frontalium turgida.
Maxilla vtraque angusta.

Alia obseruata. Caluaria tenuis, proportione leuis. Meatus
auditorii externi angusti.

XLII. Guanchi Teneriffensis.

(– Tab. XLII. –)

Inter cimelia musei mei anthropologici refero integram
mumiam veteris Guanchi ^c), pretiosum donum perill. Banksii
cuius munificentim toties iam expertus sum.

Quantum ex vniuersi corporis habitu, thoracis ad ilia rela-
tione, clauiculis etc. coniicere licet, muliebre est cadauer, cum
ex antro sepulcrali subterraneo Teneriffae Londinum afferebatur,
pro more priscarum istarum in insulis fortunatis aboriginum,
totum quantum coriis caprinis, quae iam soluta seruo, curiose
insutum^d).

Ipsum corpus plane inodorum mirum in modum exsiccatum^e),
ita vt ossibus musculi firmiter adhaereant, integumentis quae vocan-
tur communibus stricte obtecti, ventribus vero encephali, thoracis
et abdominis viscera adhuc contineantur.

Omnia vero adeo exsucca et leuia vt totum cadauer non
nisi septem libras cum dimidia pondere aequet, cum tamen vel
solum sceleton excarne feminae eiusdem staturae, et rite ceteroquin
ficcatum at minimum denas libras pendat.

Caput mumiae quod hic solum exhibemus, faciali parte
latius est, non quidem vt in mongolica varietate iugalibus ossibus
fere in eodem horizontali plano vtrinque extantibus, attamen,
vt in eo vulgari veterum Aegyptiorum vultu quem alias a binis
aliis quem in istius gentis monumentis videre licet distinximus^f),
[Seite 204] quorum quidem alter propius ad Aethiopicum alter ad Indicum
accedit. Vertex depressior; occiput tuberosum; frons spatiosa;
limbus orbitae superciliaris ad processum orbitalem externum
s. malarem valde protuberans; inferior faciei pars a naribus ad
mentum breuior; maxillae inferioris curuatura magis arcuata quam
elliptica, mentumque rotundatum; coronae vero dentium primo-
rum inferiorum (nam superiores pridem ceciderant) neutiquam
scalpriformes ad demordendum aptae, verum obtusae, fere cylin-
dricae, extima superficie plana detrita, verbo tales quales pridem
ab aliis et a me ipso (– Dec. I. ad tab. 1. et Dec. IV. ad
tab. 31. –) in variis mumiis aegyptiacis annotatae sunt. Verum
his conformationis singularis characteribus alia quoque accedunt
momenta quibus prisci insularum fortunatorum incolae etsi tota
fere Africae, borealis latitudine a veteribus Aegyptiis diuisi tamen
cum ipsis conueniunt, quo praesertim tum singularis defunctos
condiendi ritus pertinet, itidem sacerdotibus pollinctoribus com-
missus, vt et lineae coralliorum quibus mumiae Guanchicae aeque
ac aegypticae passim ornatae reperiuntur; tum vero et linguarum
congruentia, siquidem Cl. Marsden ex vocabulario Tuarikorum
Aegypto vicinorum, quod desideratissimus Hornemann noster
apud eos collegerat, affinitatem linguae eorum cum ea Numidarum
seu Berberorum demonstrauit^g), quam ipsam iterum cum Guanchica
Canariensium insularum conuenire notum est. Ex quo triplici
consensione vultus inquam gentilitii, linguarum et rituum
peculiarium, communem tum alterius Aegyptiorum stemmatis, tum
Guanchorum a Libycis s. Numidicis aboriginibus ortum, aut
saltem cognationem eorum, probabiliter coniectare licebit.

XLIII. Lapponis.

(– Tab. XLIII. –)

Cum Perill. Thunberg a populari quodam docto aliquandiu
nobiscum Goettingae versato acceperat diu iam sed hactenus
incassum me desiderare Lapponis cranium, pro singulari qua
excellit tum humanitate tum naturalis historiae cultores iuuandi
ardore, non destitit donec ope amici qui inter Lappones sacerdotis
munere fungitur, bigam istius gentis craniorum, alterum maris
alterum feminae acquireret, mihique beneuole transmitteret.
Vtrumque ex sepulcris templi hodie derelicti erutum est, in quo
ante 24 et quod excurrit annos plures Lappones baptisati inhumati
erant, quorum sceleta iam simul cum vestimentis suis ex renonum
pellibus confectis, restabant. Quoduis eorum vt alteri simillimum
ita et ad amussim tam cum graphicis classicorum de Lapponibus
auctorum descriptionibus^h) conuenit, quam cum fidissimis quae
passim extant eorum iconibusⁱ⁾, vt et cum vultu virginis
Lapponicae quam ante decennium in comitatu nobilis cuiusdam
Diuionensis ex boreali ista regione reducis et me visitantis videre
mihi exoptata contigit occasio.

Characteres primarii. Cranium proportione staturae magnum.
Habitus in totum qualis mongolicae varietati sollemnis est.
Caluaria fere globosa. Ossa iugalia extrorsum eminentia. Fossa
malaris plana. Frons lata. Mentum prominulum acuminatum.

Alia obseruata. Palati fornix complanatus. Fissurae orbi-
tariae inferiores ingentes. Fossae iugulares vltra modum diuersae
magnitudinis; dextra amplissima.

XLIV. Sinensis.

(– Tab. XLIV. –)

Cl. Jassoy M. D. Batauiae in India orientali physicus et
nosocomii medicus primarius, quondam auditor meus dilectissimus,
opportunitate vsus quam grauia sua munera ipsi praebent, mei
memor maxime memorabilia diuersarum gentium Indicarum
crania non solum collegit sed et nitide parauit, mihique iunctim
cum curata notitia quae ad historiam cuiusuis attinet, eaque
tum ex diariis nosocomii, tum si hominum fuerant legali quod
vocant sectione obductorum ex actis iudicialibus excerpta mihi
transmisit.

Est et inter ea quod hic exhibetur caput Sinensis cui nomen
fuerat Tan sayko, qui a. 1803. aetatis anno trigesimo aut quod
excurrit in nosocomio Batauiae lethali capitis vulnere obierat^k).

In vniuersum quidem habitu suo propius a Mongolica varietate
quam ab vlla ceterarum abest, haud parum tamen a genuino Cal-
muccorum vultu differt quem quasi pro normali typo istius stemma-
tis habere licet^l). Longe maior etiam inter Sinenses quam
apud Calmuccos vultus varietas, quod mihi ipsi obseruare contigit,
cum Amstelodami in publico diuersorio (Belg. het Gasthuis)
[Seite 207] 21 Sinenses nautas curatius contemplare data fuerit exoptata
occasio^m).

Osseum de quo hic agitur caput praeter alia dorso nasi pro-
fundius concauo praesertim autem singulari fere subglobosa rotun-
ditate partis alueolaris maxillae superioris notabile est, cui et
arcuata curuatura dentium anteriorum superiorum, praesertim
quoad radices eorum, respondet. Conuenit cum hac structura
quod Duhalde de peculiari dentium superiorum apud Sinenses
directione memoratⁿ⁾, cui quidem Osbeck tribuit quod ipsi
quaedam verba singulari et aliis gentibus inimitabili ratione
pronuncient^o).

Ceteroquin egregium hocce cranium perfectissime congruit
cum praestantissima icone nautae Sinensis qui aliquamdiu Havniae
degens a summo imaginum pictore Jens Juel artis graphicae
professore Regio, pictura olearia mascule exhibitum est, quod
iam Cl. Scheel, medici apud Havnienses celeberrimi fauore,
museum meum ornat.

XLV. Bosjesmanni Hottentottae.

(– Tab. XLV. –)

Cl. Lichtenstein M. D. Helmstadiensis iam feliciter redux
ex itinere Africano cuius vberiorem notitiam post praestantissima
specimina in antecessum ab eo edita auide expectant omnes quo-
rum historiae naturalis ac ethnologiae exoticae incrementum in-
terest, praeter innumera alia quae ex triplici naturae regno per
magnum Africae australis tractum ab ipso tanto solidioris doctri-
nae penu instructo, peragratum collegit, etiam quatuor crania
memorabilis istius Hottentottarum stemmatis retulit quod inde a
Sec. XVII. medio, hominum siluaticorum (Belg. Bosjes-
mannen) vulgari etsi minus congruo nomine innotuit^p). Qua-
terna haec capita adeo perfecte inuicem conuenire compertum
habemus^q), vt difficile fuerit tantam similitudinem inter bina
Europaeorum crania reperire. Integerrimo eorum vir humanissi-
mus supellectilem meam ditauit, cui eo maius pretium accedit
quod et facialem cutim cum subiectis musculis adiunxerit, quam
a recenti cadauere artificiose soluit, et apto liquore ita seruauit,
vt iam eam siue ipsi cranio siue gypseo eiusdem ectypo superin-
ducere adeoque ipsam barbari istius imaginem viuidissimam reprae-
[Seite 209] sentare liceat. Viri est sexagenarii, ex ea Africae australis regione
quae fluuium Aurantium (Belg. Oranje-revier) et Sacci (Zack-
revier) interiacet, qui quidem postquam per triginta annos rapina
et praedatione colonis Batauis praesertim in districtibus Roggeveld
et Nieuweveld formidabilis fuerat, demum m. Maio 1805. compre-
hensus eodem anno decurrente in carcere obiit.

Characteres primarii. Cranium angustum, ad latera com-
pressum, minus tamen quam in Aethiopibus genuinis. Ossium
caluariae proprie sic dictorum vniuersa compages s. receptaculum
encephali pro portione mire depressum, retrorsum in occipite
valde elongatum. Tubera frontalia prominula. Frons ipsa fere
ad perpendiculum descendens. Nasi ossa perangusta, simul autem
cum processuum nasalium in ossibus maxillaribus facie antica, fere
in eodem plano horizontali posita, ita vt vniuersa area nasalis
orbitas discriminans a glabella vsque ad narium aperturam decliuis
et late explanata descendat. Nares internae angustae. Ossa
turbinata exigua. Processus malaris ossium maxillarium deorsum
elongatus et quasi vncinatus. Mentum prominulum, mire angustum
et peracutum. Coronae dentium, praesertim incisorum superiorum
fere in totum detritae^r).

Alia obseruata. Ossa caluariae superiora, verticis inquam,
frontis, et pars squamosa temporalium tenuissima, fere translucida.
Ossicula nasi inuicem concreta. Pars malaris et sphenoidea orbitae
sinistrae vere absorbta, ita vt paries exterior foraminis oculorum
magno hiatu quasi pertusus appareat.

Vniuerso ceteroquin habitu memorabile hocce cranium
perfecte conuenit cum binis Boschmanni viri eiusque vxoris ad
viuum in districto Roggeveld delineatis imaginibus quas Perill.
Banks ex magno suo periplo reportauit, mecumque cum tot aliis
exoticarum gentium curatissimis picturis humanissime communicauit.

XLVI. Atvri Orinoccani.

(– Tab. XLVI. –)

Alex. de Humboldt, quem et meis quondam praelectionibus
interfuisse perassiduum et maximae spei auditorem gloriari mihi
liceat, veteris amici vel in extremo nouo orbe quem itineribus
suis impense illustrauit memor, praeter alia quibus apparatum
meum rerum naturalium adauxit, inprimis acceptissimo dono
cranii de quo hic agitur me affecit, cuius historiam ex ipsis viri
perillustris litteris subnectere liceat.

Extitit quondam in ea nouae Andalusiae interiore et
parum cognita parte quae altum Orinocum ad ingentes
Aturi et Maypuri cataractas^s) adiacet, populus Aturorum hodie
extinctus, qui defunctorum cadauera magno numero et partim
singulari modo curata, in cryptis subterraneis sepeliebat, quibus
rupes graniticae in ipsis istis cataractis eminentes, excauatae sunt.
Vna harum speluncarum, Atarnipensis nempe, quam indefessus
ille peregrinator non sine periculo inuisit, ad sexcenta continebat
cadauera, quorum quoduis corbe seu sacco inuolutum erat, ita
tamen vt aliis horum inuolucrorum nuda ossa siue candida siue
Bixae orellanae rubore tincta, aliis vero eadem mumiarum in
modum bitumine et plantarum foliis permixta continerentur; imo
vero et praeterea sarcophagi ex argilla non cocta parati et croco-
dilorum figuris picti adstarent 4 pedes longi, 3 lati et toti quanti
ossibus repleti.

Cranium quod iam generosi viri cura ex isto sepulcrali an-
tiquissimo recessu in meum museum transiit eum habitum prae
se fert quem ipse iam in egregia dissertatione de Americae incolis
aboriginibus descripsit^t). Propius ille a Mongolico quam ab
[Seite 211] Aethiopico abest. Zygomata quidem non adeo quam in illis com-
planata et extrorsum eminentia, attamen latiora quam in Aethio-
pibus, a quibus praeterea et caluariae et mandibulae inferioris
latitudine differt. Frons valde reclinata elatiore linea per medium
eius decurrente dirimitur. Narium apertura cum vniuersa ol-
factus officina amplissima; orbitae contra pro portione angustio-
res. Textura totius caluariae mire compacta et perdura, in locis
durante longissima vectura attritu politis marmori aemula.

XLVII. Brasiliani.

(– Tab. XLVII. –)

Cum ante aliquot annos illustrissimus Araujo Lusitaniae
status minister, tam summis in rempublicam meritis quam omnigena
eruditione aeque clarissimus, me inuiseret, egoque obiter memoras-
sem post repetita et varia, ast hactenus incassa conamina spem denique
me deficere obtinenendorum ex America Lusitanica craniorum indi-
genorum, ille contra se omnem nauaturum operam promisit qua mihi
vnum alterumue maxime genuinum Indi Brasiliani caput osseum com-
pararet. Hincque Vlyssiponam reuersus curauit vt, nutu ipsius
Supremi Regiminis Regii, Gubernium Parae Brasileense iuberetur
desiderata barbarorum indigenorum crania transmittere. Quod
quidem ita exsecutum est vt non solum tam virile quam femineum
istius gentis cranium adueheretur, verum et tanquam rarissimum
cimelium additum esset integrum Indi Brasiliensis caput integer-
rimum admiranda plane et fere incomprehensibili ratione mumiae
ad instar conditum et omni ornatu quem defunctus pro gentis
suae more quondam gesserat adhuc instructum. Quae omnia
singulari cura perillustris de Mello Franco medici apud
Vlyssiponenses aulici felicissimi, qui quidem ipse in Brasilia natus
diu illinc degerat, ad manus meas peruenerunt.

Miro artificio praeparatum caput non quidem a totius cuius-
dam corporis medicato funere separatum est, sed statim post mortem
defuncti abscissum fuisse oportet, siquidem cutis quae mandibulae
[Seite 212] inferiora tegit et colli anticae parti praefixa erat, aequaliter tensa et
fere vsque ad foramen magnum occipitale retracta et absque vlla
sutura solis bituminibus arcte reliquo capiti inferiori quasi agglu-
tinata est; quod quidem non nisi in recenti cadauere fieri potuisse
vel primo intuitu apparet^u).

Cutis ipsissimum adhuc ex cupreo fuliginosum colorem prae
se fert qui Brasilianis natiuus est.

Capillamentum circum verticem plane abrasum, in ipso
vertice superstes quidem sed breue, pone aures longius, in vniuer-
sum nigerrimum rigidiusculum^x).

Barba tenuis in labro superiori et sparsim in mento^y).

Orbitae et os duro bitumine repleta. Clausas palpebras
significant bacilli ossei vtrinque bini paralleli approximati ex den-
tibus Saviae capybarae scalpti et bitumini firmissime inhaerentes.
Ori contra infixa sunt bina extrema laquei gossypini bipedalis
longitudinis, quo vt coniectari licet caput ipsum suspendebatur.

Auris vtriusque cartilagineae longis incisuris pro more gentis
innexi sunt crassi flocci filorum gossypinorum.

Ipse denique ornatus frontalis ex pulcherrimis pennis auium
indigenarum, Tantali rubri, Ramphasti tucani, et Psittaco-
rum praesertim macaonis et araraunae compositus et funiculis
gossypinis artificiose contextus est^z).

Omisi haec in icone vt capitis ipsius forma eo melius appa-
reret, quod quidem depressum breue et fere globosum exacte
respondet descriptioni Equitis Pinto vicecomitis de Balsemam
qui Brasilianorum faciem magis ab ouali remotam esse ait quam
in vlla alia fortassis gente^a).

XLVIII. Feminae Brasilianae.

(– Tab. XLVIII. –)

Caput paruum, eleganter conformatum. Frons globosa.
Nasus depressior, ampla tamen olfactus officina^b), etiam sinus
frontales tuberosi, quod in feminis rarum. Maxilla superior
parum prominens; inferioris arcus ellipticus magis, non vt in
aethiopibus parabolicus.

Conuenit in vniuersum tam cum capite quod antecedente
tabula exhibuimus, quam cum eximiis iconibus militis barbari
Brasiliani^c) et feminae iuuenis eiusdem gentis quae auctore celebri
pictore Francisco Post ^d) in pinacotheca Regis Daniae adseruan-
tur, et quorum egregia apographa manu cl. Abildgaard artis
pictoriae Professoris apud Havnienses elaborata, cl. Neergaard
M. Dri debeo.

XLIX. Buggessi Macassarensis.

(– Tab. XLIX. –)

Ex memorabili Indicorum craniorum collectione qua apparatum
meum ditasse Cl. Jassoy Batauiae medicum supra iam memini.

Viri est 30 circiter annorum nomine La Tua, qui lethali vulnere
in nosocomio Batauiae an 1803. obierat.

Buggessi s. Bugginesi ex quibus ortus erat, singulare
plane Malayicae varietatis stemma in australi insulae Celebes
plaga constituunt^e) ab ipsis reliquis Macassaribus vti pecu-
liari plane lingua et propriis literarum formis et scribendi modo,
ita et si ex cranii de quo agimus conformatione aliquid coniectari
licet, vultu suo ab aliis Malayicis gentibus haud parum diuersum.
Siquidem illud memorabili habitu quibusdam sui partibus
aethiopico vultui appropinquare in aliis contra ad mongolicum
quodammodo accedere videtur. Vti enim facies decliuis et
alueolaris portionis ossium maxillarium prominentia cum valde
obliqua dentium incisorum superiorum directione caput hoc a latere
spectatum aethiopico haud absimile reddit, ita contra idem ab
antica facie spectatum, insigni latitudine ossium iugalium et orbi-
tarum plano latoque naso longe a se inuicem distantium ampli-
tudine etiam mongolici quid prae se ferre videtur.

Praeterea dentibus primoribus superioribus vitrea substantia in
facie antica maximam partem gentium istarum more, coticulae
ope deleta est^f), omnes vero dentes continuo masticatorii vsu ex
pipere betel et areca cum calce viua compositi, densa et fusco-
nigricante crusta obducti^g).

L. Marqvesani.

(– Tab. L. –)

Debeo rarissimum et eximium hocce cranium amicitiae
dilectissimi quondam auditoris, Cl. Langsdorff M. Dris et inde-
fessi naturalis historiae scrutatoris, qui in nupero memorabili
periplo, Ruthenorum Augustissimi Imperatoris iussu, duce peril-
lustri et longe meritissimo de Krusenstern, absoluto, in
Nukahiwah primaria nouarum Marchionis insularum^h)
acquisiuit, mihique dum adhuc per biennium in Aleuticis insulis
et vicinis Americae borealis oris remanet, interim per socios
laborum et studiorum in tanto itinere feliciter in Europam reduces,
dono misit.

Incolae harum insularum ab omnibus qui eas inuiserunt
Europaeis, vno ore pro pulcherrimis quod corporis symmetriam
et proportiones attinet, non immensi tantum maris pacifici in-
sulanorum, sed et reliqui qua late patet orbis terraquei gentium,
declaranturⁱ⁾, quod praesertim Cl. Tilesii, Russorum Imperatori
ab aulae consiliis, meique amantissimi curatae dimensiones viri
iuuenis Marquesani testantur^k), quas iunctim cum insigni
apparatu iconum rerum naturalium peritissima manu ab ipso in
[Seite 216] itinere delineatarum et doctissima earum descriptione mecum
amice communicauit.

Cranium ipsum Marquesani vti totali quidem habitu pro-
pius abest ab eo Otaheitae quod alias (– Dec. III. tab. 36. –)
exhibui, ita et in singularium partium fabrica peculiari, vt v. c.
iugo elatiore quod frontem mediam ad suturae locum percurrit etc.
attamen conformationis elegantia hoc ipsum longe excedit, ad
latera magis compressum, verticis fornice pulchrius arcuato,
bregmatibus non adeo tuberosis, superciliis osseis prope nasum
minus tumidis aliisque vel ex iconum comparatione patentibus
momentis.

Ceteroquin caput hoc singulari modo pro more bellicosis
istis anthropophagis solemni, qui nempe occisorum crania
tanquam trophaea secum gestare solent, ligatum et ad suspenden-
dum aptatum est; quo quidem fine cingulum ex corticis nucem
cocos ambientis fibris artificiose plexum per narium meatum de-
currens mandibulam inferiorem cum ipsa caluaria firmissime iungit,
quod et praeterea ligneo cylindro narium aperturae intruso eo
magis immobile redditur; funiculus autem ex iisdem fibris con-
textus suspendendo capiti inseruit.