MEMORIA
FRIDERICI BENJAMIN OSIANDRI
IN
CONSESSU SOCIETATIS REGIAE SCIENTIARUM
D. XV. JUN. MDCCCXXII.
COMMENDATA
INTERPRETE
JO. FR. BLUMENBACH.

[Seite 203]

---

---

Est inter veteris Latii inscriptiones sepulcrales inprimis vna bre-
vis ea sed animum mouens, ad viam Appiam his verbis concepta:
T. Lollius T. Lollii f. hic propter viam positus vt dicant
praetereuntes Lolli vale.

Congruum hoc cogitanti homini votum vt toties eius varia
occasione data memini, ita et viuidissime obuersabatur animo cum
triste mihi incumberet ossicium collegae desideratissimo hodierno
consessu elogium dicere, cui quidem ea voluntate satisfacere
studui, vt et auditores, et si qui olim etiam sint lectores, itidem
eodem pio et beneuolo animo dicant OSIANDER vale.

Et quidem huic negotio non imparem censebunt, qui no-
rint me optimo viro per 30 fere annos non collegiali tantum
verum et arctiore et amicissima familiaritate coniunctum fuisse,
ita vt de indole et ingenio eius, aeque ac de studiorum suorum
ratione qua ad tantum in arte quam exercebat salutifera
[Seite 204] fastigium peruenit, quo de disciplinis quas profitebatur et tam
scribendo quam docendo illustrabat, aeque ac de vniuersitate
nostra litteraria et nobili eius cui praeerat instituto obstetricio, –
tum et quod proxime ad nos attinet, de sodalitio nostro,
commentationibus in consessu societatis statuto ordine et reli-
giose recitatis, multimode et impense meruit, – vt inquam de
his si quis alius candide et vere referre me posse confidam.

Natus est, cuius iacturam lugemus FRID. BENJ. OSIANDER
anno superioris seculi 59° Zellis Würtenbergiae, patre Jo. Ru-
dolpho, postmodum archidiacono Kirchhemensi, matre ex stirpe
Zeyeria, silia diaconi Esslingensis.

De iuuenili eius institutione hoc praesertim commemorare
liceat quo quidem artis salutaris studiosis tanquam exemplar ad
imitandum proponi poterit, quod nempe mature iam gustu et
amore latinae linguae imbutus fuerit, cui praesertim antequam
academiam peteret in coenobiali schola quae Denkeldorssii floret,
strenue operam dabat, et haud vulgarem eius peritiam inde
partam serioribus adhuc annis, vt in aliis scriptis latine
exaratis ita et in docto et passim festiuo epigrammatum opere
comprobauit^*).

Postquam studio medico cui se iam a prima iuuentute
vouerat, tam in patria Tubingensi academia quam in Argentora-
[Seite 205] tensi sedulo incubuerat, et inprimis arti quoque obstetriciae ope-
ram dederat, a. 79no Kirchhemium reuersus, praxin medicam
exercere cepit.

Degebat ibi tum temporis vir memoratu dignissimus, Geor-
giae nostrae Augustae ante hos 70 annos alumnus, Baro de
Palm, in otio quo frui fortuna ipsi concesserat minime otiosus
et bonarum litterarum, inprimis latinorum auctorum classicorum
studiosissimus, idemque in indigos bene merentes clam et occulte
sed largiter beneficus.

Hic, postquam OSIANDER noster^*) in eius notitiam vene-
rat seque huic Maecenati maxime eodem latinae linguae amore
commendauerat, et quod artem salutarem quam profitebatur cum
politioribus litteris coniungeret, auctor ipsi suasorque suit et
sumptus eo fine praebebat, vt adhuc vnam alteramue celebrem
in Germania scholam obstetriciam frequentaret.

Petiit eo fine Cassellas vbi per quinos continuos menses
instructione et familiaritate Gii Wmi Stein sen., celebris ea
aetate magistri obstetricii, itidem ex schola Gottingensi profecti,
vtebatur.

Dehinc in patriam reuersus per decennium non artem solum
felici cum successu exercuit verum et scriptis ad eam facientibus
litterato orbi medico tam laudabiliter innotuit vt a. 92 post dis-
cessum Fischeri quondam nostri qui hactenus hospitio obstetri-
cio praefectus erat, in eius locum huc euocaretur.

Et quidem hocce Xenodochium iam anno superioris seculi
51 minore quidem tum temporis modulo institutum, eatenus in
[Seite 206] in historia artis obstetriciae memorabile dicendum est quod tunc
in Germania primum fuerit non tantum informandis matronis
obstetricibus sed maxime erudiendis iuuenibus medicinae studiosis
destinatum^*).

Postquam vero a. 85 Regis ordinumque prouincialium muni-
ficentia nobile quo iam Georgia Augusta gaudet obstetricantium
hospitium exstructum esset, primus id habitauit et instituit OSIAN-
DER^**) qui quidem, quam impense et multifarie tam longa annorum
serie exemplari assidua et sollicita directione eius tum docendo
et circiter ter mille tironum medicorum in arte sua instruendo,
tum et admiranda in eius exercitio dexteritate et inde pen-
dente securitate matres et earum partus seruando reipublicae et
humanitati profuerit, vel exinde computare licebit, quod ex
octogenis et saepius centenis puerperis quae quouis anno parius
suos in hoc Lucinae sacrario enixae sunt saepe per integros annos
ne vna in eo hospitio obiuerit, maxime vero ex eo, quod per
sena illa quibus eo profuit lustra, nunquam crudeli multorum
artis obstetriciae magistrorum encheiresi, aut partum adhuc in
aluo materno haerentem dissecare et exenterare aut caput eius per-
forare et excerebrare^***) aut brachium auellere necesse duxerit,
contra vero forcipis a se perfecti, quem manus suas artificiales
[Seite 207] appellare solebat, tempestiuo et cauto adminiculo innumeros par-
tus ex difficilibus faciles reddiderit.

Verum praeter forcipem hunc, qui, vt alia quibus se com-
mendat commoda taceam, inprimis praeter iuncturae rationem
eo a prioribus differt, quod cochlearia eius vt vocantur non
fenestrata sint, plura adhuc ad artem obstetriciam facientia
instrumenta et vtensilia aut primus inuenit aut saltem emendauit
et perfecit^*) quorum vberiores descriptiones et iconismos vt
variis suis scriptis ita nominatim in commentationibus Regiae
Societatis ipse exhibuit.

At enim vero non salis ipsi erat tirones medicos tantum in
empirica encheiresi obstetricia erudire et exercere, verum et iis
solidiori fundamento nixam grauissimae disciplinae doctrinam tra-
dere, cui quidem scopo inprimis inseruiebat ditissimus praepara-
torum anatomicorum et pathologicorum thesaurus, quem partim
proprio et indefesso studio collegerat, partim magno aere aliorsum
coemerat et nunc in eundem vsum filio Joanni Friderico pa-
ternae doctrinae et artis heredi felicissimo, collegae nostro con-
iunctissimo, legauit.

Quum autem praeterea in vniuersa qua late patet disciplina
medica rite imbutus et versatus esset, scriptis quoque vix vnum
alterumue eius campum liquit intentatum^**).

[Seite 208]

Et quidem mirationem subit in omnibus eius scriptionibus
infinita lectionis varietas, eaque non e libris tantum hausta pro-
xime ad studia quibus se vouerat facientia, sed magnam quoque
partem ex promtuariis miscellis periodicis et plagulis ephemeri-
dum publicarum, quas quidem non aliorum modo tantum obiter
percurrere, verum sedulo excerpere et in horrea sua congerere
solebat, vt si res postularet inde statim depromere pesset.

Et si in his parergis passim eum extra oleas vagari videa-
mus, sique subinde etiam iocos salesque admiscuerit quales quidem
inter priuatos parietes et familiarium colloquia magis opportu-
num locum habere videri possunt seuero censori, quam in operibus
de grauissimis disciplinis in quibus huiusmodi ornatum potius
res ipsa vetat, contenta doceri, Quintiliani tamen in institutioni-
bus exemplum suo modo sequutus ideo ea admiscuisse videtur,
vt scil. hoc ipso alliceret lectores si ducti iucunditate aliqua lectionis,
libentius discerent ea, quorum ne ieiuna atque arida traditio auer-
teret animos, verebatur.

Qui vero OSIANDRUM vnice ex scriptis suis et non vt
quidem ego familiarius norunt, mirabuntur forte rixas et con-
tentiones quas passim, et serioribus praesertim aetatis suae annis
cum pluribus – ne dicam plurimis coaeuorum per Germaniam
de arte obstetricia auctorum habuit.

[Seite 209]

Et ipse quidem pro meo ingenio ab omni litteraria lite alie-
nissimo has collegae carissimi disceptationes semper inuitus valde
et passim non sine dolore obseruaui. Attamen nec pauca nec
leuia mihi sunt eas in eo quodammodo excusandi argumenta.

Primum enim ipsae hae controuersiae magnam partem non
tam versabantur circa theoreticas vt vocantur hypotheses quam
super artis salutiferae ad leuanda vitae humanae incommoda et ad
sanitatem ipsamque vitam seruandam grauissimis quaestionibus.

Tum vero accedit quod in plerisque huiusmodi dissidiis noster
ab aduersariis primo lacessitus vnice sui defensor iniurias repellere
et parta tueri sategerit.

Et si quandoque fauorabilem opinionem quam de vno alte-
roue eorum antea habuerat, postmodum mutare visus est, non sta-
tim ideo inconstantiae aut leuitatis taxandus, siquidem (vt Erasmi
mei verbis vtar, quibus similem reprehensionem sibi factam ab-
stergit) Si quis laudet vinum probum, an is post accusabitur vani-
tatis, si contingat vinum acescere?

Cumque OSIANDRO esset temperamentum quod aiunt san-
guineo cholericum, hoc ipsum eum ab vna parte non nimis pro-
vidum deliberatorem multumque in posterum prospicientem sed
genio suo facilius indulgentem, ab altera vero aliter sentientium
minus tolerantem et irae passim praecipitem reddidit.

Quo maiori autem pollebat facilitate scribendi eo minus da-
tum ipsi erat criticas eiusmodi animaduersiones diutina circum-
spectione in annum premere, et in his quoque ipsum illud consi-
lium sequi quod tanquam symbolum 2do volumini enchiridii obste-
tricii verbis Taciti praefixerat: ‘“compositius cuncta, quam festi-
mantius.”’

Quantum vero reuera abfuerit probissimus vir ab omni animo
hisce controuersiis alii opinioni addictos vulnerandi, mihi quidem
[Seite 210] vel exinde persuasissimum est, quod et non semel neque admodum
molliter de meis super variis quaestionum anatomicarum et physi-
ologicarum placitis, a quibus dissentiebat iudicauerit; quem cetero-
quin sincerissima amicitia sua et officioso quauis occasione inser-
viendi studio per 30 annos, et quod extremis quas ad me de-
derat litterulis adhuc sancte testabatur, ad vltimum vitae hali-
tum candide seruata, amplexus est.

Quae OSIANDRO contigerat robusti corporis constitutio,
quantum ad artis suae exercitium ipsi profuerit faciles dabunt eius
periti qui norunt quantum virium in partu difficili expediendo,
vel ad centenos subinde forcipis ope peragendos tractus requiratur,
vt noctes taceam insomnes quarum eum ad quadraginta cir-
citer et vltra quouis anno dum hospitio obstetricio praefuit, per-
egisse scio.

Quamquam vero ex pluribus iam annis subinde variis affice-
retur minoris grauiorisque interdum momenti aegrotationibus
nullatenus tamen his indulgere aut ideo a multifariis quae ipsi
incumbebant officiis se auocare passus est; verum strenue in iis
perstitit, quid quod et serioribus annis vix conualescens non vnum
et quidem satis longum iter, ad matronas exteras, grauiter de-
cumbentes euocatus, instituerit.

Sub ingressum vero vltimi vitae anni, qui aetatis suae 63tius
erat, quemque vulgo tanquam climactericum magnum pro anci-
piti et quasi decretorio habere solent, noster quoque non semel
de eius in vitae humanae curriculo dignitate mecum colloquu-
tus, sodalitio etiam nostro commentationem de eo argumento ex-
hibere studuit, imo et iam lectulo constantius adfixus filio caris-
simo quem iam honoris caussa nominaui commisit vt eo scopo
monographias quotquot de eo argumento in ditissima Georgiae
Augustae bibliotheca asseruantur, conquireret.

[Seite 211]

Et quidem praeter haemorrhoides quibus pridem laborauerat,
primum iam vere anni praeteriti diutino vexabatur diabete cum
faucium siccitate et inexplebili siti coniuncto.

Morbo hoc, etsi per interualla, longius serpente obseruabi-
lis simul erat in optimo viro singularis in quibusdam animi pro-
pensionibus mutatio. Frigus, ne dicam taedium, in rebus quibus
hactenus cum voluptate delectabatur, vt florum et frugum cul-
tura, tabularum pictarum quarum ipse numerum haud paruo aero
sibi comparauerat contemplatio, imo vero quod longe magis do-
lendum videbatur, tacita quaedam in plures amicorum et familia-
rium diffidentia, vtpote quos parcius inuiseret et praeter prae-
lectiones et nosocomii indefessam curam se fere totum in cubi-
culo contineret litteris se inuoluens aut scribens aut legens.

Memorabile vero mihi accidit quod cari aegroti filius quem
saepius iam laudaui, et quem inter medicos veteres inprimis
Aretaeum maximi facere eiusque lectione valdopere oblectari
pridem noram, cum eam animi quam dixi in patre mutationem
mirarer, statim me moneret, magnum istum medicum Cappado-
cem inter assectiones diabeticorum nominatim et hoc referre
quod omnia fastidiant, de omnibus dubitent.

Sub anni quem viuimus initium scenam mutauit morbus in
eo nunc praesertim notabilis quod aeger per integras senas heb-
domades ex stomacho fastitiente tam diuturna corriperetur inedia,
vt toto hoc tempore praeter potulenta ab omni victu solidiore
plane abstinuerit.

Mentis integritatem quid quod et plerumque suetam hilarita-
tem ad vltimum vsque diem qui 25tus erat m. Martii seruauit
intemeratam, ea quam toties in votis habuerat ευϑανασια a
summo numine beatus. Cumque ante aliquot annos Salisburgi
[Seite 212] versatus praeter alia carbonis lignei virtutem antisepticam et con-
seruatricem in veterum Romanorum quae ibi eruuntur monu-
mentis obseruasset, eamque ex itinere redux multifariis experi-
mentis comprobasset, enque ad varios vsus praelectione in con-
sessu sodalitii nostri habita commendasset^*), eandem et proprio
funere vltro confirmare et quasi obsignare voluit, adeoque cor-
pus exanime loculo commissum puluere carbonario fagineo
condi iussit.

Magno quo fautores, amici, et auditores funus defuncti
comitarunt numero, quam cara ipsis sit meritissimi viri memoria
testati sunt, cui iam et ego cogitans quo amico, quo viro caream,
pia et grata mente ex animo iterum iterumque dico OSIANDER
vale, aeternum vale.

---